Zabawa jako kluczowy element rozwoju Dziecka
Zabawa jest zatem podstawą do rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego dziecka. Ma również ogromne znaczenie w rozwoju fizycznym – motoryki dużej, motoryki małej oraz przetwarzania zmysłowego.
W tym artykule przyjrzymy się znaczeniu zabawy w życiu codziennym dzieci, jej funkcjom oraz jak rodzice mogą wspierać rozwój swoich pociech poprzez kreatywne i edukacyjne formy zabawy.
Rozwój zabawy
Zarówno w psychologii, jak i w pedagogice możemy odnaleźć wiele różnych podziałów zabaw dziecięcych. Konkretne formy zabawy, następując po sobie w różnych fazach rozwoju, pełnią różne role. Według Anny Brzezińskiej zabawa przyczyniając się do rozwoju dziecka, sama podlega temu rozwojowi.
Jako pierwsze, bo już w okolicach 6 miesiąca życia dziecka, pojawiają się zabawy funkcjonalne oraz czynności manipulacyjne. Owym czynnościom Piaget nadał nazwę ,,zabawy – ćwiczenia’’ i opisał je jako czynności asymilicyjne. Dziecko, które ma już wykształcony pewien schemat ruchowy, włącza do niego nowe elementy i czynność tę powtarza dla przyjemności. Zabawy, które pojawiają się w tym okresie mają nieświadomy charakter, ale niewątpliwie dostarczają dziecku przyjemności. Początkowo skierowane są na własne ciało i są to np. prychanie śliną, przebieranie paluszkami, łapanie stóp. Następnie skierowane są na przedmioty: potrząsanie uchwyconym przedmiotem, upuszczanie przedmiotu, kierowanie go do buzi itp.
Zabawy funkcjonalne łączą się często z zabawami manipulacyjnymi, które polegają na oddziaływaniu dziecka na przedmioty i zabawki. Zabawa manipulacyjna ma początkowo charakter manipulacji niespecyficznej, w której dziecko korzysta z przedmiotów ale nie korzysta z możliwości działania. Niemowlę niejako sprawdza do czego dany przedmiot służy: potrząsa, uderza, zrzuca, zbliża do ust, przekłada z rączki do rączki. Dopiero w okolicach 2 roku życia pojawiają się manipulacje specyficzne, w których to następuje koordynacja kilku schematów oraz wykorzystywanie funkcji przedmiotu. Dziecko zaczyna używać przedmiotów zgodnie z jego właściwościami: otwiera i zamyka pudełka, miesza łyżeczką, wkłada przedmioty w pasujące otwory itp.
Następnie pojawiają się zabawy konstrukcyjne. Są to takie działania dziecka, w których dąży ono do uzyskania jakiegoś wytworu. Wśród tych zabaw wymieniamy takie jak: budowanie z klocków, lepienie z plasteliny/ciastoliny, babki z piasku, układanie obrazków. Zabawy te kształtują umysł dziecka i rozwijają myślenie przyczynowo-skutkowe. Dziecko uświadamia sobie jakie sposoby jego działania poprowadzą go do osiągnięcia danego skutku czy efektu. Dziecko uczy się przewidywać i kierować swoją aktywnością. Zabawy te rozwijają kreatywność, poczucie sprawstwa i celowości, a także służą rozwojowi motoryki małej i dużej.
Rozwój zabawy w 2 i 3 roku życia polega na przejściu z zabaw funkcjonalnych do zabaw symbolicznych. Zabawa symboliczna to inaczej zabawa w udawanie, zabawa na niby, w której wchodzimy w rolę lub wykorzystujemy do zabawy rekwizyty zmieniając ich przeznaczenie. Jest to bardzo ważny etap rozwoju zabawy podczas którego możemy zaobserwować najwięcej trudności w rozwoju dziecka.
Następnie zabawa symboliczna staje się podstawą i przekształca się w zabawę tematyczną. Zabawa tematyczna to uporządkowana forma zabawy symbolicznej, w której dziecko zaczyna odtwarzać w sposób przemyślany rzeczywistość. Dziecko poznaje w zabawie świat społeczny: role rodzinne i zawodowe, tradycje i obyczaje oraz doświadcza wielu różnych sytuacji społecznych, w których uczy się właściwego postępowania.
Znaczenie zabawy w życiu codziennym dziecka
Zabawa jest dla dziecka jak otwarte okno do odkrywania świata. To nie
tylko sposób na spędzanie wolnego czasu, ale również narzędzie do rozwijania
umiejętności społecznych, emocjonalnych, intelektualnych oraz fizycznych.
Poprzez zabawę dzieci uczą się samodzielności, współpracy z innymi, radzenia
sobie z emocjami, a także rozwijają wyobraźnię i kreatywność. Zabawa stanowi
naturalny sposób na przyswajanie wiedzy i umiejętności, co sprawia, że proces
nauki jest dla dziecka przyjemny i angażujący.
1. Rozwój społeczny
Zabawa jest doskonałym polem do nauki współpracy, komunikacji i
budowania relacji z rówieśnikami. Podczas zabawy dzieci uczą się dzielenia się,
rozwiązywania konfliktów, a także rozwijają umiejętność empatii.
2. Rozwój emocjonalny
Zabawa umożliwia dzieciom wyrażanie swoich emocji, zarówno pozytywnych,
jak i negatywnych. Poprzez role, zabawki czy gry, maluchy uczą się radzenia
sobie z różnymi uczuciami, co jest kluczowe dla ich emocjonalnego dojrzewania.
3. Rozwój fizyczny
W trakcie zabawy dzieci rozwijają swoją motorykę, koordynację ruchową oraz siłę mięśni. Zabawy ruchowe sprzyjają również zdrowemu rozwojowi układu kostnego i mięśniowego.
4. Rozwój kognitywny
Zabawa to także forma nauki. Dzieci poprzez zabawę rozwijają umiejętności poznawcze, logiczne myślenie, zdolność rozwiązywania problemów oraz kreatywność.
Jak wspierać rozwój dziecka poprzez zabawę
- Bądź Aktywnie Zaangażowany
- Graj razem z dzieckiem, angażując się w różnorodne formy zabawy.
- Pytaj o to, co dziecko robi, rozwijając w nim umiejętność wyrażania myśli i uczuć.
- Stworzenie Bezpiecznej Przestrzeni
- Zapewnij dziecku odpowiednie warunki do swobodnej zabawy.
- Dbaj o bezpieczeństwo, ale pozwalaj na eksplorację.
- Zachęcaj do Zabawy Z Rówieśnikami
- Organizuj spotkania z innymi dziećmi, aby rozwijać umiejętności społeczne.
- Wspieraj nawiązywanie przyjaźni i budowanie relacji.
- Zabawy Edukacyjne
- Wybieraj zabawki i gry, które jednocześnie bawią i uczą.
- Kreuj atmosferę, w której nauka staje się przyjemnością.
- Pozwól na Wolną Zabawę
- Nie zawsze trzeba dostarczać gotowych scenariuszy zabawy. Pozwól dziecku na twórcze i spontaniczne eksplorowanie świata.
- Dołącz do eksplorowania świata, jako uczestnik, nie jako przewodnik.
Wspieranie rozwoju dziecka poprzez zabawę to nie tylko inwestycja w teraźniejszość, ale także fundament dla przyszłych sukcesów i samodzielności. Dlatego, bądźmy otwarci na magię zabawy i cieszmy się razem z naszymi dziećmi każdym krokiem ich rozwoju..
Napisała Monika Kędzierska – pedagog specjalny